Što su točno poštanski brojevi?

Poštanski brojevi, brojevi pošte ili poštanski kodovi, su serija znamenki ili slova i služe kao odrednice za poštanske adrese. Poštanski broj ima mnogo naziva, i oni se razlikuju od zemlje do zemlje. Tako se u Italiji nazivaju CAP, u Brazilu CEP, u Indiji „PIN codes“, u zemljama njemačkog govornog područja PLZ, a u SAD i na Filipinima „ZIP codes“.

Poštanski brojevi jedinstveni su za svako mjesto, a ako je riječ o većim gradovima s više poštanskih ureda, onda se radi o više poštanskih brojeva unutra jednog grada. Poštanski uredi u Hrvatskoj numerirani su tako da počinju znamenkama 1,2,3,4 ili 5. Prve dvije znamenke poštanskog broja se uglavnom slažu s telefonskim pozivnim brojem za dato mjesto.

Iako se poštanski brojevi uglavnom pripisuju geografskim područjima, ponekad se specijalni poštanski kodovi daju institucijama i određenim individualnim adresama, koje primaju velike količine pošte. Primjeri za to su agencije koje pripadaju vladi, kao i velike komercijalne tvrtke. Francuski CEDEX sustav, dizajniran za primatelje velikog broja poštanskih pošiljki, je jedan od primjera.

Sustav poštanskih brojeva uveden je tijekom 20. stoljeća, iniciran razvojem društva i potrebom da se lakše klasificiraju pošiljke. Prije toga poštu su prenosili glasnici i manje privatne organizacije.

Na našim prostorima je sustav poštanskih kodova definiran za vrijeme bivše SFRJ, 1. siječnja 1979. godine. Iako slijedi isti princip, ovaj sustav je danas moderniziran u skladu s  podjelom Republike Hrvatske na županije. Danas, svaki poštanski ured u Hrvatskoj, ma koliko mali, ima svoj specifični poštanski broj.

Poštanski broj se obvezno piše uz adresu, ne samo na pošiljkama, već i u mnogim pravnim aktima, a sve više i u neformalnoj upotrebi, primjerice za razne online naloge i slično. 

Kratka povijest poštanskih brojeva

Potreba za poštanskim brojevima razvila se kao posljedica sve većeg broja pošiljki,usporedo s rastom populacije i naselja. Začeci poštanskih brojeva javljaju se prvo u velikim gradovima Velike Britanije. Prije nego su uvedeni poštanski brojevi, u velikim gradovima su uvedeni njihovi prethodnici- oznake poštanskih distrikta, koji su se još nazivali poštanske zone.

Prvi grad koji je bio podijeljen na poštanske distrikte je London, koji je 1857. godine podijeljen na 10 distrikta. Sir Rowland Hill, engleski socijalni reformator, predložio je ovo rješenje, u okviru svojih poštanskih reformi. Svaki distrikt je dobio svoju oznaku, koja se pisala uz adresu, kako bi se pošta lakše razvrstavala i dostavljala. Za Londonom je slijedio Liverpool, koji je na distrikte podijeljen 1864, a zatim i ostali gradovi Velike Britanije.

Do Prvog svjetskog rata, ovakve poštanske zone postojale su u mnogim europskim gradovima. Prve poštanske zone u SAD se pojavljuju oko 1920. godine.

Oko 1930. godine, pojavljuje se ideja da se u poštanske zone sortiraju i manji gradovi i ruralna naselja. Od ove ideje nastali su poštanski brojevi kakve poznajemo danas. Sustav modernih poštanskih brojeva prva je uvela Ukrajinska Sovjetska Socijalistička Republika, 1932. godine, ali je sustav odbačen 1939. Za njom je slijedila Njemačka, koja je ovaj sustav i zadržala, od 1941. godine, zatim Argentina, 1958. godine, SAD 1963. godine, Švicarska 1964. godine. Velika Britanija je uvela sadašnji sustav 1959. u Norwichu, ali je proces primjene na cijelo Ujedinjeno Kraljevstvo završen 1974. godine.

Poštanske reforme Sir Rowlanda Hilla utjecale su i na osnivanje Svjetske poštanske udruge (SPU), koja je definirala pravila međunarodnog poštanskog prometa. Međutim, sve do osnivanja Kraljevine SHS, a zatim i Jugoslavije nakon Drugog svjetskog rata, na našim prostorima nije postojao organiziran poštanski sustav. 

Prijenos poštanskih priopćenja obavljala je Zajednica JPTT, a tek su 1. januara 1971. godine uvedeni poštanski brojevi. Svaki poštanski broj imao je pet znamenki, a područja u Hrvatskoj nosila su oznake s početnim znamenkama 4 i 5. Prve dvije znamenke poštanskog broja za određeni okrug obično su se poklapale s telefonskim pozivnim brojem za to područje.

Moderni sustav poštanskih brojeva na razini Republike Hrvatske definiran je tek devedesetih godina prošlog stoljeća, poslije osnivanja javnog poduzeća Hrvatske pošte, početkom listopada 1990. godine. Novi sustav poštanskih brojeva zamijenio je stari sustav, korišten za vrijeme Jugoslavije. Ipak, neki poštanski brojevi su zadržani, pa danas poštanski kodovi u Hrvatskoj počinju sa znamenkama 1,2,3,4 ili 5.